چکیده
مسئله کودکان بی هویت که حاصل نکاح مردان مسلمان خارجی با زنان ایرانی است سال ها است که تبدیل به یک معضل اجتماعی شده است. این کودکان از حقوق اولیه خود محرومند و ناخواسته مورد ظلم واقع می شوند. اعطای تابعیت ایرانی به کودکانی که از مادر ایرانی و در خاک ایران متولد شده اند امکان پذیر نیست و اصول و قواعد ناظر بر مقوله تابعیت مانع از ایرانی شناخته شدن آنها است. این پژوهش به بررسی موضوع از منظر حقوق کودک و همچنین حقوق زن که نقش مادر را داراست می پردازد تا مشخص کند که آیا ظرفیت های قانونی موجود مشکل تابعیت فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی را حل می کند؟ یا اینکه می توان به تبعیت از مادر، که نه ماه جنین این کودک را در رحم خود پرورانده است ، به کودک او تابعیت ایران را داد.
این پژوهش به روش مطالعات کتابخانه – اسنادی تهیه شده است که اطلاعات آن با توجه به نوع تحقیق با مراجعه به منابع و ماخذ علمی شامل کتاب، مجله ها و نشریات ادواری موجود در کتابخانه ها و همچنین سایت های اینترنتی حاوی تحقیقات و مقالات علمی معتبر و انجام مصاحبه با مسئولین مربوط و تجربه سال ها خدمت در سازمان ثبت احوال کشور، اطلاعات مورد نیاز تحقیق گردآوری شده است.
کلید واژه : بیگانه، تابعیت، روش خاک، روش خون، حقوق کودک، حقوق زن، پناهنده، مهاجر، آواره، تابعیت اصلی، تابعیت اکتسابی
فهرست مطالب
کلیات پژوهش
چکیده...................................................................................................................... 1
مقدمه....................................................................................................................... 3
انگیزه تحقیق.................................................................................................................................................. 3
ضرورت و اهمیت تحقیق.............................................................................................................................. 6
بیان مساله....................................................................................................................................................... 7
سوالات تحقیق................................................................................................................................................ 9
فرضیه های تحقیق 10
اهداف تحقیق.................................................................................................................................................. 11
مشکلات تحقیق............................................................................................................................................. 12
ساختار تحقیق................................................................................................................................................ 13
سابقه و پیشینه تحقیق................................................................................................................................. 14
روش تحقیق .................................................................................................................................................. 22
فصل اول - مفاهیم و مبانی نظری پژوهش
مبحث اول – تابعیت ................................................................................................. 24
گفتار اول : تعاریف و مفاهیم ..................................................................................................... 25
الف) در حقوق موضوعه................................................................................................ 26
بند 1 : تابعیت اصلی..................................................................................... 29
بند 2 : تابعیت اکتسابی................................................................................ 29
بند 3 : تابعیت مضاعف................................................................................. 31
بند 4 : تبعه خارجی..................................................................................... 31
ب) مفهوم تابعیت در دین مبین اسلام.................................................................... 32
بند 1 : انواع تابعیت....................................................................................... 33
بند 2 : مفهوم امت........................................................................................ 34
گفتار دوم : تابعیت از منظر قوانین موضوعه........................................................................... 35
الف) قوانین داخلی....................................................................................................... 35
بند 1 : قانون اساسی..................................................................................... 35
بند 2 : قانون مدنی و اصول بین المللی حاکم بر تابعیت ................... 37
- اصل لزوم تابعیت و نفی بی تابعیتی...................................... 38
- اصل وحدت تابعیت و نفی دو تابعیتی ................................. 38
- اصل تغییر پذیری تابعیت یا نفی بقای تابعیت .................. 39
بند 3 : سایر قوانین مرتبط با تابعیت.......................................................... 40
ب) قوانین بین المللی................................................................................................... 42
مبحث دوم – ازدواج................................................................................................ 45
گفتار اول: ازدواج با بیگانگان در قوانین موضوعه................................................................... 46
گفتار دوم : ازدواج با بیگانگان از منظر دین اسلام................................................................ 47
الف) ازدواج با مسلمانان................................................................................................ 47
ب) ازدواج با کفار........................................................................................................... 48
گفتار سوم : قوانین و مقررات مرتبط با ازدواج....................................................................... 50
الف) قانون ازدواج مصوب ۲۳ مرداد ماه ۱۳۱۰ شمسی ...................................... 50
ب) تعیین مرجع تقاضای تحصیل اجازه ازدواج اتباع خارجه با زنان ایرانی.... 50
ج) تصویبنامه هیئت وزیران راجع به آئین‌نامه زناشوئی بانوان ایرانی با تبعه بیگانه 50
د) ضوابط و مقررات ازدواج اتباع خارجی با زنان ایرانی........................................ 50
ه) بخشنامه رئیس قوه قضائیه مبنی بر بررسی شناسنامه های اتباع خارجی به هنگام ازدواج با زنان ایرانی................................................................................................................................. 51
و) آیین‌نامه ازدواج مردان ایرانی با زنان خارجی آواره.......................................... 51
فصل دوم- تابعیت در اثر ازدواج با بیگانگان
مبحث اول – ورود بیگانگان به کشور........................................................................ 54
گفتار اول : کنترل ورود و اقامت بیگانگان................................................................................ 54
گفتار دوم : اَشکال حضور بیگانگان در کشور.......................................................................... 56
مبحث دوم - ازدواج با اتباع خارجی......................................................................... 58
گفتار اول : ازدواج با زن خارجی................................................................................................ 59
گفتار دوم : ازدواج با مرد خارجی.............................................................................................. 63
گفتار سوم : ماتریس سه بعدی از حالات مختلف ازدواج اتباع کشور ها.......................... 69
مبحث سوم - ازدواج با اتباع بیگانه از نگاه آمار ....................................................... 71
فصل سوم- آثار و تبعات ازدواج غیر قانونی زنان ایرانی با مردان خارجی
مبحث اول – سابقه مسئله....................................................................................... 76
مبحث دوم – آثار و تبعات ازدواج غیر قانونی زنان ایرانی با مردان خارجی بر حقوق کودک 79
گفتار اول : حقوق کودک از نگاه قوانین جاری....................................................................... 80
الف) کودک بی هویت................................................................................................... 81
ب) کودک در حقوق موضوعه..................................................................................... 83
گفتار دوم : حقوق کودک از نگاه مقررات بین المللی........................................................... 88
مبحث سوم – آثار و تبعات ازدواج غیر قانونی زنان ایرانی با مردان خارجی بر حقوق زن 93
گفتار اول : حقوق زن از منظر حقوق داخلی......................................................................... 93
گفتار دوم : حقوق زن از منظر مقررات بین المللی................................................................ 101
مبحث چهارم – اقدامات صورت گرفته برای حل مسئله............................................ 103
گفتار اول: وضعیت تابعیت کودکان موصوف قبل از تصویب ماده واحده......................... 107
گفتار دوم: اثر ماده واحده تعیین تکلیف تابعیت فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی در رویه های ثبت احوال.............................................................................................................................. 108
الف) دوره اول – بهره گیری از مفاد بند 4 ماده 976 قانون مدنی.................... 110
ب) دوره دوم- ممنوعیت اعطای تابعیت به استناد بند 4 ماده 976 قانون مدنی به فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی ......................................................................... 113
گفتار سوم : اقدامات صورت گرفته در حوزه حقوق کودک................................................. 115
نتیجه گیری و پیشنهادات
مبحث اول – نتیجه گیری از مطالعات انجام شده.......................................... 118
مبحث دوم – پیشنهاد ها .................................................................................. 123
گفتار اول : پیشنهاد های اجرایی .............................................................................................. 124
گفتار دوم : پیشنهاد های پژوهشی........................................................................................... 125
فهرست منابع.................................................................................................................................................................. 127
چکیده انگلیسی.............................................................................................................................................................. 133
